Szabla i paragraf w walce o niepodległo ć

11 listopada 2009 r. prof. Stanisław Grodziski, podczas
spotkania zorganizowanego przez stowarzyszenie Ars Legis, wygłosił
wykład zatytułowany paragraf i szabla w walce o niepodległo ć, w
którym przedstawił zaangażowanie i wkład prawników w odzyskanie
niepodległo ci.
Wykład rozpoczął się od przypomnienia, że z podziałem Polski na
terytoria okupowane przez zaborców wiązał się podział na trzy różne
systemy prawne, które kulturowo coraz bardziej oddalały od siebie
mieszkańców poszczególnych zaborów. Poważne zagrożenia, jakie wynikały
z tej odmienno ci i jej negatywne konsekwencje dla mającego odrodzić
się państwa dostrzegali prawnicy. W celu znalezienia wspólnej wykładni
prawa, która zjednoczy trzy odmienne systemy, zaczęli oni organizować
zjazdy prawników z różnych zaborów. Nie przewidywano wtedy, że każde z
trzech państwa okupujących Polskę poniesie klęskę w nadchodzącej
wojnie. Niemcy i Austria na placu boju, a carska Rosja w wyniku
rewolucji bolszewickiej.
W wyniku odzyskania niepodległo ci powstała potrzeba znalezienia
wspólnego systemu prawa, który byłby elementem narodowej tożsamo ci
odradzającego się państwa. W tym celu powstała w 1919 roku Komisja
Kodyfikacyjna. Sytaucja ta była szczególna, bowiem Polska, jako jedyne
w Europie państwo musiało stworzyć od podstaw nowy porządek prawny.
To wyzwanie nie przerosło jednak możliwo ci ówczesnych prawników.
Mimo wezwania Piłsudskiego do natychmiastowego usunięcia obowiązujących
systemów prawnych, przewodniczący komisji – prof. Fierich zdecydowanie
odmówił, mówiąc, że prawo będą tworzyć spokojnie i na jak najwyższym
poziomie. Tak faktycznie się stało. O sukcesach komisji wiadczy jeden
z najlepszych w Europie kodeksów karnych i rozpoczęta kodyfikacja prawa
cywilnego. Ten sukces był nieprównywalny i nie miał miejsca w innych
państwach.
W komisji zasiadali prawnicy z wszystkich dzielnic. Jej 72 członków to
mietanka intelektualno naukowa ówczesnej RP. W większo ci byli to
do wiadzeni prawnicy i wykładowcy uniwersyteccy. Mimo to w 1920r.
Komisja musiała zawiesić prace, gdyż wielu jej członków, a już wtedy
byli to ludzie niemłodzi, zaciągnęło się do wojska, by bronić
odzyskanej wolno ci w wojne z Rosją. Co więcej w 1939 r. blisko 1/3
komisji zgłosiła swoją gotowo ć służby i czynnie wzięła udział w
walkach II wojny wiatowej. Bronisław Stelmachowski zaginął bez wie ci
w czasie kampanii wrze niowej, Karol Lutostański zginął podczas
oblężenia okupowanej Warszawy i cały szereg innych, z których czę ć
znlazła się w obozach koncentracyjnych a inni zostali zamordowani w
Katyniu.
To wybitne grono służyło Polsce paragrafem, a gdy trzeba było potrafiło w jej obronie walczyć także szablą.